“Να μην κρίνεις την κάθε μέρα από τη σοδειά που θερίζεις, αλλά από τους σπόρους που φυτεύεις”
Robert Louis Stevenson

Οι σπόροι είναι θεμέλιος λίθος της ζωής. Είναι ο τρόπος να αναπαράγεται η τροφή και για αυτό είναι εξαιρετικά πολύτιμοι.

Η συλλογή, φύλαξη και διάθεση των σπόρων γίνεται από τις πρώτες καλλιέργειες των ανθρώπων και συνεχίζετε μέχρι και σήμερα.

Πλέον δεν υπάρχει ένας σπόρος (που εδώ θα τους διαβάσετε ως παραδοσιακούς) αλλά και άλλες κατηγορίες. Στο τέλος του άρθρου θα βρειτε παραπομπες για δυο ντοκυμαντερ που πραγματεύονται θέματα για τους σπόρους.

Οι βασικές κατηγορίες σπόρων είναι:

1. Παραδοσιακοί σπόροι. Είναι οι σπόροι που κρατούνται και ξαναφυτεύονται από χρόνο σε χρόνο και από γενιά σε γενιά. Ορισμένοι τους αποκαλούν και κειμήλια. Γονιμοποιούνται από τον αέρα ή έντομα ή μόνα τους. Κάθε χρόνο οι σπόροι αυτοί παράγουν όμοια φυτά και καρπούς από τους οποίους κρατούμε σπόρους. Ανώτερη γεύση από τα υβρίδια. Εγκλιματίζονται εύκολα και σε κλίμα και σε έδαφος και μπορούν να αντέχουν σε τοπικές ασθένειες, παράσιτα.
2. Υβρίδια. Πρόκειται για σπόρους που προέρχονται από τεχνητή διασταύρωση δυο ποικιλιών της ιδίας οικογένειας. πχ ντομάτα η αγγούρι. Ο σκοπός της διασταύρωσης είναι να έχουν ένα νέο φυτό με μεγαλύτερη παραγωγή, ομοιομορφία παραγωγής, αντοχή σε ασθένειες, κλπ. Αυτοί είναι οι λόγοι που κυριαρχούν στις εμπορικές καλλιέργειες. Υβρίδια μπορούν να καλλιεργηθούν και με βιολογικό τρόπο. Στα μειονεκτήματα τους είναι ότι δεν μπορούμε να κρατήσουμε σπόρο γιατί η δεύτερη γενιά θα μας δώσει εντελώς διαφορετικά φυτά, ότι θα πρέπει να ξαναπάρουμε σπόρους. Υπάρχει μεγάλη διαφορά γεύσης συγκριτικά με τους παραδοσιακούς προς το χειρότερο.
3. Ανοιχτής Γονιμοποίησης. Είναι σπόροι από σχετικά νέες ποικιλίες που προέρχονται από υβριδισμό άλλων. Δηλαδή η κάθε γενιά είναι όμοια με την προηγούμενη και αποκτούν συμπεριφορά παραδοσιακού. Έχουν και αυτοί πολύ καλύτερη γεύση από τα υβρίδια. Δεν μπορούν όμως να χαρακτηριστούν παραδοσιακοί εάν δεν περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πχ 40-50 χρόνια. Όλοι οι παραδοσιακοί σπόροι είναι ανοικτής γονιμοποίησης, αλλά όλοι οι σπόροι ανοικτής γονιμοποίησης δεν είναι παραδοσιακοί. Τυπικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας είναι η ποικιλία Poma. Προήλθε από υβριδισμό της S.Marzano και μιας άγνωστης άλλης ποικιλίας το 1950.
4. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (ΓΤΟ η GMO). Αυτούς ούτε που θα τους δούμε ποτέ στον κήπο μας αλλά ούτε ποτέ να πωλούνται ελεύθερα. Είναι σπόροι που στο γονίδιο τους έχουν βάλει τον βάκιλο ,αναδιατάσσοντας το DNA τους, για να αντέχουν στο ράντισμα με ζιζανιοκτόνα,

Γιατί συζητάμε για τους σπόρους;

Η διαμάχη για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και τη βιολογική γεωργία, το μέλλον των αγροτών και της γεωργίας, καθώς και για τη διατροφική πολιτική δεν είναι κάτι το καινούργιο. Η χρήση των μονοκαλλιεργειών οδήγησαν στην μείωση της βιοποικιλότητας, στην εξάντληση των θρεπτικών στοιχείων των εδαφών, στην εμφάνιση νέων και πιο δύσκολων στην καταπολέμηση ασθενειών.  Το φαινόμενο αυτό οδήγησε στην χρήση πιο αυξημένων ποσοτήτων φυτοφαρμάκων με ότι αυτό συνεπάγεται στο περιβάλλον και στην ποιότητα των τροφίμων. Οι εκτροπές ποταμών και η δημιουργία φραγμάτων με κριτήριο την επίτευξη  “ανταγωνιστικής γεωργίας”, οδήγησαν σε τεράστια οικολογικά εγκλήματα. Οι αυξημένες απαιτήσεις σε νερό των νέων καλλιεργειών είχε σαν αποτέλεσμα την εξάντληση των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων και την εισβολή της θάλασσας ειδικά στις παράκτιες περιοχές. Το φαινόμενο της υφαλμύρωσης των υπόγειων νερών είναι ιδιαίτερα έντονο στις μεσογειακές χώρες. Στην χώρα μας όλες σχεδόν οι παράκτιες περιοχές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό.

Για όποι@ θέλει να μάθει περισσότερα, υπάρχουν δυο ντοκιμαντέρ που αξίζει να δείτε σχετικά με τους σπόρους (πατήστε στους τίτλους)

•  “Οι σπόροι μας (Our Seeds)“ είναι ένα ντοκιμαντέρ που παρουσιάζεται μέσα από το ταξίδι σε έντεκα χώρες , η εξάπλωση των εμπορικών υβριδικών σπόρων που μαζί με τα χημικά που τους συνοδεύουν, έχουν ως συνέπεια την επικράτηση εμπορικών μονοκαλλιεργειών, την εξαφάνιση παραδοσιακών ποικιλιών, την κυριαρχία ενός παγκοσμιοποιημένου μοντέλου διατροφής και παραγωγής της τροφής.
• Ένας σπόρος για αλλαγή-A Seed For Change. Με την ερώτηση αν μπορούν οι σπόροι να φέρουν αλλαγή στην ζωή μας; Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει ένα δίκτυο που κύριος σκοπός του είναι η αναβίωση των σπόρων των φρούτων και των λαχανικών με τη δυνατότητα κάποιος να μπορεί να τα καλλιεργήσει σε μπαλκόνια και ταράτσες πολυκατοικιών στο κέντρο μιας πόλης.

Αν θέλετε να προμηθευτείτε παραδοσιακούς σπόρους επικοινωνήστε με τον Πελίτι αλλά αναζητήστε και στην περιοχή σας ομάδες πολιτών με θέμα παραδοσιακούς σπόρους!

Έλις